آشنايی با دائرة المعارف حسينی 

 

در بخش قبل با نمونه هایی از دائرة المعارف ها آشنا شدیم که غرض مؤلفان آن ها گردآوری معارف و فرهنگ های متفرق و پراکنده در چهار چوبی واحد و مستقل بوده است. اکنون با دائرة المعارف جدیدی آشنا می شویم که در نوع خود بی همتاست، و آن (دائرة المعارف الحسینیة) است. کار تدوین این دائرة المعارف از سال 1365 شمسی آغاز و از همان سال تاکنون با مشقٌت و سختی های پی در پی این راه ادامه داشته و می رود تا بنایی بس بلند و مرتفع را پی ریزی کند.

استواری و عظمت این بنا از آن روست که درباره ی نواده ی رسول اکرم، حضرت ابی عبدلله الحسین علیهما السلام است که با اسلوبی عقلی و نقلی موضوعات و قضایایی را که درباره ی آن امام بزرگوار در کتاب ها و مجله ها و روزنامه ها آمده است، تدوین و به شکل خاصی دسته بندی میکند.

می توان گفت که این دائرة المعارف پر محتوا و ارزشمند مجموعه ای است از مؤلفات و کتاب های فراوانی که از جنبه ها و زوایای گوناگون درباره ی سیدالشهداء علیه السلام نوشته شده اند؛ به عبارت دیگر هر کدام از مؤلفان آن کتاب ها مطلب خاصی را در کتاب خود عنوان کرده، و مؤلفی دیگر مطالب مختلفی را در این باره آورده است، اما علامه جلیل آیة الله حاج شیخ محمد صادق کرباسی حائری[1]  با مشکلات فراوان و پشتکار عجیب همه ی آن کتاب ها را در "دائرة المعارف الحسینیة" تقسیم بندی نموده و با تعداد و تسلسل کتاب ها اشتراک مشخص و واحدی را برای آن همه موضوعات و قضایا به وجود آورده است لذا به جرأت میتوان گفت که دائرة المعارف الحسینیة کتابی شگرف و خود یک تمدنی مستقل است، و تاکنون (پایان سال 1388) 90 جلد آن به زیور طبع آراسته گردیده و 300 مجلد دیگر آماده چاپ است و چه بسا در آینده نه چندان دور، تعداد مجلدات آن به 700 مجلد برسد. این رقم، در عالم تألیف و نویسندگی، جدا آماری عظیم و بزرگ است که باید آن را معجزه علمی و فرهنگی تلقّی کرد، و قلم اعجاب و تحسین برای عظمت و بزرگی این دائرة المعارف، و عناوین و فصول مرتّب آن، قاصر است.hussaini-encyclopedia-02

شک نیست که بر تارک پیشانی دهر نوشته خواهد شده که: (دائرة المعارف الحسینیة) مرواریدی منحصر به فرد و سر آمد همه دائرة المعارف ها و موسوعه ها را تحت الشعاع قرار داده است.

در این باره جای تعجب و شگفتی نیست، زیرا آن شخصیت والایی که این دانشنامه درباره او نوشته شده ذهن و اندیشه انسانیت را کاویده و در آن راه های پهناور ایجاد نموده است، و در قلب هر انسانی راه پیدا کرده، و جای پای خود را در خرد و اندیشه هر انسانی که مشتاق و شیفته ی حریت و آزادی است به جای گذاشته است، و عزت و کرامت و استقلال را برای آزاد منشان به ارمغان آورده است، و فداکاری هایش بس عظیم و بزرگ است.

حضرت ابی عبدالله الحسین علیه السلام از خاندانی است که عنایتهای خداوند مخصوص  به آن خاندان بوده و آنان را بر دیگر خاندان ها فظیلت و برتری داده است تا جایی که فرموده است:

 * فی بُيُوتٍ أَذن الله أن ترفَعَ وَ يُذکَرَ فيهَا اسمُهُ يُسَبّح لَهُ فيها بالغُدُوُ وَ الاصال؛

آن نور در خانه هایی است که خدا رخصت  داد ارجمندش دارند و نامش در آن جا یاد شود و او را هر بامداد و شبانگاه تسبیح گویند. (نور 24 آیه 36).

و به راستی که درهای فیض بخش این خانه بر روی مردمان باز بوده، و تا جهان باقی است باز خواهد ماند، و چون اساس و بنیاد کار دائرة المعارف بر چنین حقیقتی استوار کردیده، پس به یاری خداوند پا بر جا و استوار خواهد ماند، و گذشته از امور و قضایایی که از قرن های گذشته در خود ثبت و ضبط کرده، در آینده نزدیک و دور هر چیز جدید و تازه ای که به گونه ای به حضرت امام حسین علیه السلام ربط دارد، و نوشته و گفته شود در بر خواهد گرفت.

این دائرة المعارف با اسلوب مخصوص به خود، و با دارا بودن ارزش های کمی و کیفی علمی و فرهنگی فراوان بر دیگر دائرة المعارف ها فایق و غالب آمده است، زیرا که دیگر دوره ها و مجلداتی که در دانشگاه ها و آکادمی های علمی در این باره نوشته شده و شهرتی نیز دارند به سبب انصراف پژوهشگران و شانه خالی کردن و سپردن کار سنگین به دیگران، انجام و پایان آن، میسر نشده است و همچنین مؤسسات دیگر که امکانات بسیار و نیروهای توان مندی داشته اند کار تحقیق را در این باره به پایان نرسانده اند. اما برای به ثمر رساندن و پیش برد دائرة المعارف حسینیة تحمل این بار سنگین این قلعه و بر پا داشتن ستون ها و ساختن زیر بنا و هیکل آن، به همت جناب آیة الله دکتر حاج شیخ محمد صادق کرباسی حائری - أیده الله تعالی - بوده و خود ایشان مؤسس اول این اثر نفیس بوده است، و با عنایات و الطاف خفیه خواوندی و نظر مبارک صاحب این دانشنامه حضرت سیدالشهداء این کار عظیم را به طور معجزه آسایی به پیش برده است.

و به راستی که انجام چنین کاری بزرگ، سخت و طاقت فرسا است، زیرا که محتویات و مضامین ( دائرة المعارف الحسینیة) حاصل رنج انبوهی از علما و محققان و نویسندگان در طول سده های گذشته بوده، و همه ی آنان در فردِ واحدی که با انجام این کار و دوستی و محبت حسین بن علی علیه السلام در روز رستاخیز از آن بزرگوار امید نجات دارد، خلاصه شده اند.

تلاش مؤلف بر آن بوده تا مبادا فهم و درک مطالب و موضوعات به سبب انبوهی و فراوانی سخت و دشوار گردد، از این رو در هر جزیی از اجزای کتاب تحقیق و بررسی کامل نموده، و در اطراف هر موضوعی بیانی فراگیر و تحقیقی رسا انجام داده است و مطالب را برای دریافت در منازل و جایگاه هایی سهل و آسان فرود آورده است و اضافه بر این در هر جزیی از اجزای دائرة المعارف فهرست های متعدّد نوشته و بدان پیوست داده است، که فایده ی آن ها آسان کردن کار دانش پژوهان و پی گیری و جستجوی آنهاست.

از دیگر امتیازات این دائرة المعارف این است که برای قشر خاصی نوشته نشده بلکه هر کس با هر اندازه فهم و درک و با هر میزان سطح دانش از آن بهره ای خواهد برد. هر انسانی که بدان باغ روی می آورد، و سطح دانش او به هر اندازه که باشد از میوه های رسیده ی حضرت امام حسین علیه السلام علیه السلام چیزی برگرفته و تناول می کند، و بدین سان شاعر ادیب، گم شده ی خود را در این دائرة المعارف میابد، و واعظ و سخنران با طی کردنِ پله های این کتابِ غنی و پر محتوا بالا رفتن از پله های منبر را در خود آسان می بیند، و همچنین دانشمندی که در مسیر تحقیق و کنجکاوی است، زیرا این دائرة المعارف مرتع و چمنزار سبز علمی است برای همگان با اختلاف طبقات از عالم و دانشمند گرفته تا متعلم و نو آموز، و هیچ فردی نیست که برای رسیدن به خواسته ی خود از این کتاب، طرفی نبندد، و حسرتِ دست یافتن بر مطالب خود را از دل بیرون نکشد.

این آرزو جناب مؤلف را به حرکت و سرعت عمل وا میدارد تا این دائرة المعارف کامل گردد، و آنچه را که درباره حضرت ابی عبدلله الحسین علیه السلام نوشته و گفته شده است در خود فراگیرد، تا بدین سان میراث حسینی از تلف و فراموشی و آشوب و گزند زمانه مصون ماند.

و انسان هنگامی که این حجم عظیم از مجلدات را در پیش روی خود میبیند متعجب و شگف زده لحظانی از کار باز می ماند، و فراموش می کند که در پی چه مطلب و موضوعی بوده، و آن تعجب از اثر می افتد و جای آن را حیرت میگیرد هنگامی که می بیند مؤلف آن از هیچ مطلب کوچک و بزرگی به آسانی نگذشته مگر آن که حق آن را با کاوش و نحقیق و توضیح تا سر حد امکان ادا کرده است، و می بیند که همه ی اجزای آن پر و آکنده از توضیح و بیان است بدان گونه با کنجکاوی علمی، و استقصا و کاوش و تعمق در هر موضوعی، و دور اندیشی و الحاح در کشف مطلب و شناخت آن، همه را مدّ نظر داشته است.

در این دائرة المعارف بخشی از سلسله کارهایی بزرگ درباره ی امام حسین علیه السلام است که جناب مؤلف سعی دارد که اگر عمر، مجال دهد، خود آن ها را پی ریزی کند، مانند ساختن فیلم از سیره و روش و زندگی نامه حضرت ابی عبدلله الحسین علیه السلام بر مبنای روایات دائرة المعارف، تأسیس دانشگاه برای پژوهش و خطابه، بانک اطلاعات و غیر آن.

 

----------------------------------------------------------------

 [1]  تولد معظم له در کربلای معلی سال 1366 هجری در محله باب السلالمه و در خانه علم و تقوا مجاور و نزدیک به مرقد مطهر امام حسین علیه السلام بوده است، پدر بزرگوارشان آیة الله حاج شیخ محمد کرباسی حائری - نورالله مظجعه - از نوادگان علامه شیخ ابراهیم کرباسی صاحب اشارات در اصول می باشند.